Blog over biografie Marie Anne Tellegen: medeverantwoordelijkheid van vrouwen

In de zomer lees ik vaak een non-fictie boek. Nu de door W.H. Weenink soepel geschreven en prettig leesbare biografie Vrouw achter de troon Marie Anne Tellegen 1893-1976. Een vriendin leende haar paperback aan mij:-). Wim Weenink is met deze biografie genomineerd voor de Prinsjesboekenprijs 2015 (beste boek over de landelijke politiek) en staat op de longlist van de Libris Geschiedenisprijs 2015. 

Hoe ken ik Marie Anne Tellegen?

Paperback + voetnoten &  foto's

Ik kende Mej. Mr. Marie Anne Tellegen vooral uit gesprekken met collega-historica Roos Vermeij (doctoraalscriptie over M.A. Tellegen) en samenwerkingspartner in de Aktie Man/Vrouw 50/50 van Vrouwenbelangen Willy Stigter-Gonggryp (verzetsstrijdster en medewerkster van het Nederlandsche Vrouwen Comité). 
Ik las vorige zomer over Marie Anne Tellegen in het derde gedeelte van de door Margit van der Steen geschreven biografie over Hilda Verwey-Jonker. (Noot 1) Ik zocht toen op Google naar Marie Anne Tellegen en ontdekte de volgende passage "Door toedoen van Tellegen werd het devies 'Er moet een vrouw in' nogal eens tot uitvoering gebracht, zoals bijvoorbeeld in de afvaardiging naar de eerste Algemene Vergadering van de Verenigde Naties." Deze digitale passage is geschreven door de biografe van Aletta Jacobs: Mineke Bosch (Hoogleraar Moderne Geschiedenis). In het begin van de jaren 80 leerden Mineke en ik elkaar kennen tijdens onze activiteiten voor de Vereniging voor Vrouwengeschiedenis in Groningen. 

Feministe die vrouwen en organisaties verbond
In dit blog herlees ik twee paragrafen die vrouwen in de titel hebben 'Strijden voor rechten van vrouwen' en 'Voorspraak voor vrouwen' uit de periode dat Marie Anne Tellegen als ambtenaar  - sociale zaken en statistiek - werkte na haar studie bij de gemeente Utrecht en als directeur van het Kabinet der Koningin Wilhelmina & Juliana in Den Haag. 
De crisis in de jaren 30 maakt Marie Anne Tellegen ervan bewust dat 'de strijd om de plaats van de vrouw in de maatschappij niet was gewonnen'. (p 61) Zij raakt via de Vereeniging van Vrouwen met Academische Opleiding (VVAO) betrokken in de strijd voor het kunnen (blijven) werken van vrouwen. Zij vindt dat vrouwen en mannen gelijkwaardig aan de samenleving moeten kunnen deelnemen. Marie Anne Tellegen is zelf een (bewust) alleenstaande werkende vrouw. 
Marie Anne Tellegen wordt eind 1934 presidente van de VVAO en zit van 1935 tot 1937 ook in het hoofdbestuur van de Vereniging voor Vrouwenbelangen en Gelijk Staatsburgerschap (de grootste feministische organisatie van dat moment).
Begin 1935 vormen deze 2 en 8 andere vrouwenorganisaties het gezamenlijke Comité tot Verdediging van de Vrijheid van Arbeid voor de Vrouw (CVVAV). Ze strijden 'tegen het verschuiven van de werkloosheid naar de (gehuwde of huwende) vrouw' (p 63). 
Graag deel ik een citaat uit een interview met Marie Anne Tellegen in het Algemeen Handelsblad (NRC) uit 1935 "Het nadeel van deze generatie [vrouwen] is geweest, dat zij alles heeft gekregen, zonder dat zij daarvoor behoefde te vechten." W.H. Weenink typeert M.A. Tellegen als vormende van oftewel lerende aan de jonge generatie vrouwen. (p 66) 'Ze hamert erop dat de samenleving niet zonder de eigen inbreng van de vrouw kan.' (p 77) 

Er kan en moet een vrouw in
Marie Anne Tellegen maakt zich als voorzitter van 1945 tot 1956 van het Nederlandsche Vrouwen Comité (NVC) sterk voor het deelnemen van vrouwen aan het maatschappelijke proces. In het NVC hebben landelijk werkende vrouwenorganisaties, zoals de VVAO of Vrouwenbelangen, één vertegenwoordigster. Er heerst grote overeenstemming over 'Er moet een vrouw in'. Marie Anne Tellegen lobbyt vanuit haar functie als voorzitter en directeur om vrouwen op belangrijke en verantwoordelijke posten te krijgen. Zoals een lid in de delegatie naar de eerste Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 1946 in Londen: Hilda Verwey-Jonker. Verwey-Jonker wordt als vertegenwoordigster van het NVC beschouwd. (p 220) En een vrouw in de Nederlandse parlementaire delegatie naar de Raad van Europa: Marga Klompé wordt plaatsvervangend gedelegeerde. Later wordt Klompé in 1956 de eerste vrouwelijke minister van Nederland op Maatschappelijk Werk (nu VWS). 
Tellegen vindt dat mannen denken vanuit abstracties en dat vrouwen de werkelijkheid achter die abstracties ervaren. (p 225) Volgens Marie Anne Tellegen moet de 'eigen waarde' van de vrouw het uitgangspunt zijn: de overtuiging dat vrouwen vanuit de eigen aard en ervaring een aparte stem moeten laten horen. (p 227) In 1976, kort voor haar dood, zegt ze: "De kern van de zaak was de Nederlandse vrouw ertoe te brengen medeverantwoordelijkheid te aanvaarden in het besef van eigen waarde. Er was een groot gebrek aan vrouwen die verantwoordelijkheid op zich willen nemen. Verantwoordelijkheid brengt eenzaamheid met zich mee en betekent op je zelf terugvallen." (p 243)

Leeservaring
Volgens de flaptekst beschrijft de biografie Vrouw achter de troon het leven van een onafhankelijke vrouw: een 'onderkoningin'. Ik heb van het lezen ervan genoten ...ook van hoofdstukken over Marie Anne Tellegen haar rollen in de jaren 20, het verzet tijdens de oorlog, de coalities met de minister-presidenten Willem Drees of Louis Beel en tenslotte in de relatie met Koningin Juliana en prins Bernhard.

Noot 1. Blog http://angermaneuropa.blogspot.nl/2014/07/hilda-verwey-jonker-jaren-50-feminist.html

Arina Angerman, entrepreneur Social Media 4 Boomers, is partner van bol.com Wanneer lezers (V/M) van angerman.europa via een link in de blogs een boek kopen, verdient Arina met deze transactie een kleine commissie.

Hilda Verwey-Jonker: jaren 50 feminist, opinion leader en voorbeeldvrouw

Het derde gedeelte 'Autoriteit' in de biografie Drift & Koers over Hilda Verwey-Jonker (1973 - 2004) begint Margit van der Steen met "Hilda Verwey-Jonker werd oud zoals ze geleefd had en bleef actief voor de publieke zaak." (p. 381) In plaats van als bestuurder veelvuldig te vergaderen gaf ze als 'spraakmakende socioloog' interviews aan dagbladen en magazines, en publiceerde ze vele artikelen in vaktijdschriften en bijdragen aan beleidsrapporten. 
In 1973 - in het jaar dat ze 65 werd en in de 'derde leeftijd' - ging ze drie jaar parttime als wetenschappelijk hoofdmedewerker sociologie werken aan de universiteit Utrecht. En in 1988 publiceerde ze haar persoonlijke ervaringen in haar autobiografie Er moet een vrouw in. 

Jaren 50 feminist en prijs Aletta Jacobs in 2000
Ik ken Hilda Verwey-Jonker vooral als ´studente´ eigentijdse geschiedenis begin jaren 80 uit het archief als presidente van de Vereniging voor Vrouwenbelangen, Vrouwenarbeid en Gelijk Staatsburgerschap in de jaren vijftig, en uit haar pleidooien en acties voor Gelijke Behandeling van gehuwde vrouwen: juridisch handelingsbekwaam en buitenshuis mogen werken. 
Ik herken de typering van Margit "Hilda Verwey-Jonker was bij uitstek een exponent van het jarenvijftigfeminisme waarin uitsluiting en achterstelling bekritiseerd werden met een beroep op expertise, internationale verdragen en argumenten van redelijkheid en rechtvaardigheid...het accent lag op juridische aanpassingen van wet- en regelgeving." (p. 383/4). Hilda Verwey-Jonker zette hierbij de maatschappelijke context, de meningen en de cijfers altijd goed op 'n rijtje. 
In 1954 was het 60 jaar geleden dat de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht werd opgericht en 100 jaar geleden dat Aletta Jacobs werd geboren. Als presidente van Vrouwenbelangen ontving Hilda koningin Juliana toen bij de herdenking van de oprichting van de Vereniging. (p. 451) In 2000 kreeg Hilda Verwey-Jonker de prijs die naar Aletta Jacobs is genoemd voor haar verdiensten en voorbeeldfunctie op het terrein van de vrouwenemancipatie. (p. 445)

'Opinion leader' met typemachine
Hilda Verwey-Jonker hield zich in besturen, commissies, sociale wetenschap en beleidsontwikkeling naast vrouwen ook vele jaren bezig met arbeiders, vluchtelingen en ouderen. "Ze bracht verschillen aan tussen generaties, tussen hoger en lager opgeleiden, tussen getrouwden en ongehuwden, tussen oud en jong, tussen allochtoon en autochtoon en dominant en minder machtig." (p. 387) ''Haar onderzoek had een politieke en maatschappelijke impact. Op de grens van wetenschap, beleid en politiek kwam zij het beste tot haar recht." (p. 394)
Als 'opinion leader' tikte zij veelvuldig op haar typemachine zoals te zien is op 'n foto ter gelegenheid van een reportage over 100 jaar sociaal democratie in 1994. (p. 447) Tikkend voor haar analyses van fasen en processen in emancipatiebewegingen, en voor het zeer uitgesproken beschrijven van haar ervaringen zoals die als oudere vrouw met discriminatie. 

Marie Anne Tellegen 'Er moet een vrouw in'
Door in het derde gedeelte van deze biografie over Hilda Verwey-Jonker te lezen, zoek ik op Google naar Marie Anne Tellegen en heb ik behoefte de autobiografie van Hilda Verwey-Jonker Er moet een vrouw in uit 1988 te herlezen. En de inhoud te verbinden met mijn artikel uit 1986 en doctoraalscriptie uit 1985 over de 'oudste emancipatievereniging' de Vereniging voor Vrouwenbelangen, Vrouwenarbeid en Gelijk Staatsburgerschap 1949-1967 en met ´Vrouwen mogen niet vechten´ uit de biografie van Margit van der Steen. Deze inhoud en verbinding wil ik in 'n ander blog gaan beschrijven.
Tenslotte een treffende passage over Marie Anne Tellegen. "Door toedoen van Tellegen werd het devies 'Er moet een vrouw in' nogal eens tot uitvoering gebracht, zoals bijvoorbeeld in de afvaardiging naar de eerste Algemene Vergadering van de Verenigde Naties." Deze digitale biografie is geschreven door de biografe van Aletta Jacobs: historica Mineke Bosch :-) 
Hilda Verwey-Jonker vroeg voor haar tachtigste verjaardag als cadeau 'n bijdrage voor het Marieanne Tellegenfonds (p. 423) en stelde het prijzengeld voor de Aletta Jacobsprijs beschikbaar voor het schrijven van een biografie over Marie Anne Tellegen (of over Liesbeth Ribbius Peletier). Dus Marie Anne was volgens mij 'n heel groot voorbeeld voor Hilda!

Meer lezen over activiteiten bij VN, Vrouwenbelangen en SER
1. blog Hilda Verwey-Jonker bij CSW in New York en Vrouwenbelangen: vrouwen in de politiek
http://angermaneuropa.blogspot.nl/2011_05_01_archive.html
2. blog 'Een insluipster in de SER': Hilda Verwey-Jonker http://angermaneuropa.blogspot.nl/2011_06_01_archive.html